Sinds het megasucces van De acht bergen heeft Paolo Cognetti heel wat navolging gekregen. Nogal wat Italiaanse schrijvers sturen hun personages naar de Italiaanse Alpen, in de hoop net zo'n bestseller te scoren. Op het eerste gezicht zou je kunnen denken dat Claudio Morandini, een literatuurleraar uit Aosta, een van die epigonen is, maar niets is minder waar. Sneeuw, hond, voet speelt weliswaar in hetzelfde decor en de hoofdrolspeler slijt zijn dagen in een berghut, maar daar houdt de vergelijking op. Het verhaal ademt een veel onheilspellender sfeer en de ongastvrije setting lijkt veeleer geïnspireerd op de romans van de Zwitser Charles-Ferdinand Ramuz. Het flinterdunne boek verscheen trouwens al in 2015, een jaar voor Cognetti zijn kassucces scoorde. In 2021 publiceerde Morandini nog een extended version en die is nu door Hilda Schraa en Manon Smits in het Nederlands vertaald.

Alleen een luizige hond

In tegenstelling tot Cognetti's personages is de held geen kekke stedeling die in de bergen op zoek gaat naar zichzelf, maar een primitieve bergbewoner die zichzelf juist steeds meer verliest. Adelmo Farandola leeft compleet afgezonderd van zijn soortgenoten, in een onherbergzame vallei vol puin en brokstukken en op veilige afstand van de beschaafde wereld. De schaarse toeristen en verdwaalde wandelaars die zijn berghut passeren, worden door de knorrige misantroop op een regen van stenen getrakteerd. Zijn enige gezelschap is een luizige hond en verder heeft hij alleen contact met een jonge jachtopziener. Wanneer de oude eenzaat aan het begin van de herfst van zijn alpenweide afdaalt om voorraden in te slaan voor de winter, vertelt de vrouw van de dorpswinkel dat hij vorige week al langs is geweest, maar dat kan Adelmo zich met geen mogelijkheid herinneren. 'Hij herinnert zich niet dat hij het is vergeten.'

Een man alleen is doorgaans in slecht gezelschap, vooral als zijn geheugen het begint te begeven. Het leven is hard en eenzaam daarboven, de winters duren eindeloos lang en honger, koude en slaap zijn geduchte tegenstanders. Gelukkig heeft hij tijdens de barre wintermaanden nog wat aanspraak aan zijn viervoeter, want hoog in de Italiaanse bergen kunnen de dieren praten. Hun dialogen zijn zonder meer hilarisch.

Ondergesneeuwd

In de meeste bergromans is het oorverdovend stil, maar bij Morandini is het een kakofonie van jewelste. De dieren en zelfs de dingen kwebbelen dat het een aard heeft. Lawines bulderen en het ijs kraakt. De geluiden van de natuur dringen gedempt tot de ondergesneeuwde berghut door, maar zijn daarom niet minder angstaanjagend: 'Elke vlok slaat met een nerveuze tik neer op vensters en oppervlakken, alsof er een pagina wordt omgeslagen van een veel te dik boek.' Wanneer de dooi eindelijk intreedt, stuiten de man en zijn hond buiten op een voet die uit een sneeuwhoop steekt. Wat is er gebeurd? Behoort die voet misschien toe aan de jachtopziener? Heeft Adelmo hem vermoord? De oude graaft diep in zijn falende geheugen, maar raakt niet wijs uit de warboel in zijn hoofd. Waanzin of dementie? Speelt de eenzaamheid hem parten of is hij gek geworden van het gezoem van de hoogspanningsleidingen in zijn geboortedorp, zoals hij zelf denkt?

Rond dit dunne gegeven construeert Claudio Morandini een onvergetelijke roman, die alle conventies van het genre aan zijn laars lapt. De auteur, een man van weinig woorden, gidst ons door de krochten van een verwarde geest. Met zijn trefzekere pen weet hij zinnen van een uitgepuurde, ijzige schoonheid tevoorschijn te toveren. Het verhaal is vederlicht en snoeihard, tragisch en grotesk tegelijk. Het speelt op de grens van leven en dood, droom en werkelijkheid, is zonder meer uniek in het hedendaagse Italiaanse literaire landschap en valt in geen enkel hokje onder te brengen. Misschien komt het label gitzwarte fabel nog het dichtst in de buurt.

Vertaald door Hilda Schraa en Manon Smits, Koppernik, 128 blz., 19,50 €.

Oorspr. titel: 'Neve, cane, piede'.

Adelmo Farandola trekt zijn kleren nooit uit. Zijn tanden poetst hij niet, zijn voeten laat hij al jaren 'in zijn schoenen sudderen'. Het aangekoekte vuil op zijn huid beschermt hem tegen de winter, denkt hij. Zijn eigen geuren ruikt hij niet meer, en dat de mensen in het dorp voor hem terugdeinzen - ach, des te beter. Zijn geheugen blijkt nogal te haperen, maar ook dat is geen bezwaar; hoog in zijn eigen vallei heeft hij van niemand last en zijn alle dagen eender. Tot een pratende hond hem gezelschap komt houden. Pratend? Ja, in het kleinood Sneeuw, hond, voet van de Italiaan Claudio Morandini is heel de natuur bezield; dieren kunnen spreken, het smeltende ijs hoest erop los en 'geeft toe aan luidruchtige knallen en scheten'. Het verhaal heeft weinig om het lijf, maar Morandini is een gewiekste, geestige verteller. Na maanden te zijn ingesneeuwd komen man en hond samen naar buiten, dronken van licht en lucht. Een paar pagina's verder wijst de hond hem terecht: die mensenvoet die daar uit de sneeuw steekt, die hadden we gisteren toch al ontdekt?

Uit het Italiaans vertaald door Hilda Schraa en Manon Smits. Koppernik; € 19,50.

Het is een glibberige afdaling van zijn berghut naar het dal en straks moet hij terug omhoog, beladen als een pakezel. Adelmo Farandola kan niet anders: zijn voorraadschuur is leeg en de winter staat voor de deur – niemand wil ingesneeuwd raken zonder eten. Maar blijkbaar takelt het geheugen van de oude Farandola af: in de buurtsuper beweren ze dat hij vorige week ook al stapels eten heeft ingekocht. Of lachen ze de zonderling uit? Paranoia is de kluizenaar niet vreemd: waarom hangt de joviale jachtopziener zo vaak rond bij zijn hut? Die ene gestroopte gemsbok kan toch niet de reden zijn? En waar komt die pratende hond vandaan?

Aan absurde raadsels geen gebrek in deze winternovelle van Claudio Morandini. De sinistere opzet – obligaat lijk in de sneeuw incluis – werkt voor een paar pagina’s maar de vondst van een kletsende hond werkt al snel op de zenuwen. Morandini suggereert veel – een oude familievete, een roofmoord – maar lost de verwachtingen niet in en laat je te veel in het ongewisse. Zeker het open einde irriteert omdat je het gevoel krijgt dat Morandini zelf geen oplossing zag voor zijn mysteries. Jammer, temeer omdat zijn nors hoofdpersonage een betere aftocht verdiende.

**

Koppernik (oorspronkelijke titel: Neve, cane, piede), 128 blz., € 19,50.